Porzucenie pracy przez zleceniobiorcę może wywołać szereg konsekwencji zarówno dla niego, jak i dla zleceniodawcy. Choć umowa zlecenia jest umową cywilnoprawną, a nie stosunkiem pracy i nie stosuje się do niej przepisów kodeksu pracy, jej rozwiązanie w sposób nieuzgodniony może prowadzić do poważnych skutków prawnych i finansowych.
Umowa zlecenia jest jednym z typów umów cywilnoprawnych, regulowanych przepisami Kodeksu cywilnego. Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności na rzecz zleceniodawcy, przy czym sposób i moment jej wykonania pozostaje w dużej mierze w gestii zleceniobiorcy. Umowa ta może być zawarta na czas określony lub nieokreślony, a jej rozwiązanie może nastąpić w sposób określony w umowie lub zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.
Porzucenie pracy przez zleceniobiorcę oznacza zaprzestanie wykonywania obowiązków wynikających z umowy zlecenia bez uprzedniego jej rozwiązania lub wypowiedzenia.
Jakie są konsekwencje porzucenia pracy przez zleceniobiorcę?
- Odpowiedzialność cywilna
Zgodnie z art. 471 Kodeksu Cywilnego, zleceniobiorca ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zleceniodawcy wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Porzucenie pracy może być uznane za niewykonanie umowy, co uprawnia zleceniodawcę do dochodzenia odszkodowania. Wysokość odszkodowania ustalana jest na zasadach ogólnych, co oznacza, że może obejmować pełną wysokość poniesionej szkody.
2. Brak wynagrodzenia
W przypadku porzucenia pracy przez zleceniobiorcę, zleceniodawca nie jest zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia za okres nie świadczenia pracy. Jeśli zleceniobiorca nie wykonał żadnych czynności w ramach umowy, nie przysługuje mu wynagrodzenie. W sytuacji, gdy część zlecenia została wykonana, zleceniobiorca ma prawo do wynagrodzenia proporcjonalnego do wykonanej części umowy.
3. Możliwość nałożenia kary umownej
Jeśli umowa zlecenia zawiera postanowienie o karze umownej za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, zleceniobiorca może zostać zobowiązany do jej zapłaty. Wysokość kary umownej powinna być określona w umowie i nie może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
4. Brak prawa do świadczeń socjalnych
Zleceniobiorca, który porzucił pracę, nie ma prawa do świadczeń socjalnych, takich jak zasiłek dla bezrobotnych. Ponadto, okres nieświadczenia pracy nie jest uwzględniany w stażu pracy, co może wpłynąć na przyszłe uprawnienia emerytalne.
Co zrobić w przypadku porzucenia pracy przez zleceniobiorcę?
Porzucenie pracy przez zleceniobiorcę wymaga od zleceniodawcy podjęcia określonych kroków w celu ochrony swoich interesów. Poniżej szczegółowa procedura postępowania w takiej sytuacji:
- Ustalenie faktu porzucenia
Pierwszym krokiem jest określenie, czy doszło do rzeczywistego porzucenia pracy. W praktyce oznacza to:
- brak realizacji obowiązków wynikających z umowy,
- nieobecność bez wcześniejszego uprzedzenia,
- brak kontaktu lub odmowa dalszego wykonywania umowy.
Zleceniodawca powinien zebrać dowody na niewykonywanie zlecenia, np. korespondencję, wiadomości SMS, brak efektów pracy, raporty, e-maile z prośbą o kontakt, notatki służbowe.
2. Kontakt z zleceniobiorcą
W drugiej kolejności należy spróbować skontaktować się ze zleceniobiorcą w celu wyjaśnienia przyczyn nieobecności lub niewykonania zlecenia. Może to być kontakt telefoniczny (warto sporządzić notatkę służbową z rozmowy), wiadomość e-mail, wiadomość SMS lub komunikator, jak również pismo oficjalne wysłane pocztą tradycyjną lub kurierem z prośbą o kontakt i wyjaśnienie sytuacji.
Jeśli zleceniobiorca nie odpowiada na próby kontaktu – można uznać, że porzucił pracę bez formalnego wypowiedzenia umowy.
3. Ustalenie podstawy rozwiązania umowy
Jeśli umowa zlecenia została zawarta na piśmie, należy sprawdzić jej postanowienia dotyczące sposobu i terminu wypowiedzenia. Często zawiera ona bowiem zapisy dotyczące:
- okresu wypowiedzenia (np. 7 czy 30 dni),
- zastrzeżenie kar umownych za niewykonanie lub porzucenie zlecenia,
- klauzule umożliwiające natychmiastowe rozwiązanie umowy w przypadku naruszenia obowiązków.
W przypadku braku w umowie powyższych zapisów – obowiązują poniższe przepisy Kodeksu cywilnego:
- zleceniodawca może wypowiedzieć umowę w każdym czasie, (art. 746 § 1 k.c.),
- zleceniobiorca również może wypowiedzieć umowę w każdym czasie, ale jeśli zrobi to bez ważnego powodu, ponosi odpowiedzialność za szkodę (art. 746 § 2 k.c.).
4. Sporządzenie dokumentu dotyczącego rozwiązania umowy – zlecenie
W przypadku potwierdzonego braku kontaktu i nierealizowania obowiązków, zleceniodawca powinien formalnie poinformować zleceniobiorcę o:
- uznaniu, że doszło do porzucenia pracy,
- rozwiązaniu umowy zlecenia ze skutkiem natychmiastowym,
- potencjalnym obowiązku zwrotu kosztów lub zapłaty odszkodowania (jeśli umowa zlecenie zawiera odpowiednie zapisy),
- żądaniu zwrotu powierzonego mienia (np. sprzętu, dokumentów, danych).
Taki dokument powinien być sporządzony w formie pisemnej i przesłany na ostatni znany adres zleceniobiorcy (najlepiej listem poleconym lub z potwierdzeniem odbioru).
5. Ocena szkód i dochodzenie roszczeń
Jeśli porzucenie zlecenia przez zleceniobiorcę doprowadziło do poniesienia przez zleceniodawcę realnych strat (np. niedotrzymanie terminu projektu, konieczność zatrudnienia zastępstwa, utrata klienta), zleceniodawca może najpierw oszacować wartość szkody, a następnie:
- wystawić wezwanie do zapłaty (przedsądowe),
- dochodzić odszkodowania na drodze sądowej (pozew cywilny).
Warto w takim przypadku zabezpieczyć wszelkie dokumenty potwierdzające stratę, np. korespondencję z klientem, faktury, kosztorysy naprawcze.
6. Zgłoszenie zakończenia umowy do ZUS lub urzędu skarbowego (opcjonalnie)
Jeśli zleceniobiorca był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, zleceniodawca musi wyrejestrować go z ZUS (formularz ZWUA), z kolejnym dniem po dniu uznanym za datę zakończenia umowy.
7. Wprowadzenie działań zapobiegawczych na przyszłość
W celu uniknięcia podobnych sytuacji w przyszłości, zleceniodawca powinien na przykład: wprowadzać do umów klauzule o odpowiedzialności za niewykonanie zlecenia, zastrzegać kary umowne za porzucenie zlecenia bez ważnego powodu, zabezpieczać realizację zlecenia etapami (np. rozliczenie po wykonaniu części pracy), dbać o dobrą komunikację i monitoring postępów prac zleceniobiorcy.
Procedura postępowania w przypadku porzucenia pracy przez zleceniobiorcę wymaga przede wszystkim działania zgodnego z przepisami Kodeksu cywilnego i zapisami zawartej umowy. Kluczowe jest udokumentowanie faktu niewykonania zlecenia, próba kontaktu, formalne rozwiązanie umowy oraz ewentualne dochodzenie roszczeń. Odpowiednia konstrukcja przyszłych umów i stosowanie zabezpieczeń prawnych mogą znacząco ograniczyć ryzyko ponownego wystąpienia takiej sytuacji.