Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to rządowy system długoterminowego oszczędzania dla osób zatrudnionych realizowany przy współpracy z podmiotami zatrudniającymi. Program ten był stopniowo wprowadzany od 2019 roku w zależności od wielkości przedsiębiorstw. Jest on uregulowany ustawą z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych.
Celem PPK jest gromadzenie środków na przyszłość i wsparcie systemu emerytalnego. Program jest całkowicie dobrowolny dla pracownika, a wpłaty są realizowane wspólnie przez pracownika, pracodawcę oraz państwo. Zgromadzone w ten sposób oszczędności są inwestowane poprzez wybraną przez pracodawcę instytucję finansową, z którą pracodawca ma obowiązek zawrzeć umowę.
Kto może przystąpić do programu?
PPK obejmowani są pełnoletni zatrudnieni pracujący na umowy, od których odprowadzane są obowiązkowe składki emerytalno-rentowe. Są to:
- pracownicy (osoby zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę),
- osoby fizyczne – wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług,
- osoby fizyczne wykonujące pracę nakładczą,
- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych,
- członkowie rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tych funkcji,
- osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Osoby, które ukończyły 18 rok życia, ale nie przekroczyły wieku 55 lat są automatycznie zapisywane do programu. Oznacza to, że osoba, która nie chce w nim uczestniczyć musi pracodawcy złożyć pisemną rezygnację. Uczestnik PPK może w każdej chwili zrezygnować z dokonywania wpłat i tak samo może też zmienić zdanie i w dowolnym momencie do systemu powrócić.
Dodatkowo w PPK funkcjonuje automatyczny autozapis (co 4 lata) – osoba, która nie chce uczestniczyć w programie musi ponownie złożyć rezygnacje. Pierwszy ponowny autozapis do PPK miał miejsce w 2023 roku, kolejne nastąpią w 2027 roku, w 2031 roku itd.
Natomiast osoba, która już ukończyła 55 lat, ale wciąż nie przekroczyła 70 roku życia, może być zapisana do PPK tylko na swój wniosek złożony podmiotowi zatrudniającemu. Zaś osoby powyżej 70 lat nie mogą już uczestniczyć w programie.
Do Pracowniczych Planów Kapitałowychnie mogą przystąpićosoby prowadzące działalność gospodarczą oraz PPK nie obejmuje też zawodów posiadających odrębne systemy emerytalne, w tym np. rolników, sędziów, prokuratorów, żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy.
Jaka jest wysokość wpłat na PPK?
Finansowanie PPK pochodzi z trzech źródeł: od pracodawcy, pracownika i z budżetu państwa. Każda z tych stron wnosi środki do programu, z którego ostatecznie korzysta pracownik. Rola państwa ogranicza się do zasilania rachunku jednorazowo wpłatą powitalną w wysokości 250 zł oraz co roku kwotą 240 zł tzw. dopłaty rocznej, ale tylko przy spełnieniu odpowiednich warunków. Bonus w postaci tych wpłat ma charakter motywacyjny, utrzymanie systematyczności wpłat jest bowiem kluczowe przy długoterminowym oszczędzaniu. Podstawą gromadzenia środków na koncie PPK są jednak regularne comiesięczne wpłaty pracownika i pracodawcy wynoszące odpowiednio:
- 2% wynagrodzenia w przypadku osoby zatrudnionej,
- 1,5 % dla podmiotu zatrudniającego.
Obie te strony mogą też wpłacać kwoty dodatkowe. Pracodawca może zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK dokonywanie wpłaty dodatkowej w wysokości do 2,5% wynagrodzenia. Natomiast uczestnik PPK, który chciałby gromadzić większe środki na swoim koncie może zadeklarować wpłatę dodatkową w wysokości do 2% wynagrodzenia. Obie wpłaty dodatkowe, tj. zarówno pracodawcy jak i pracownika są od siebie całkowicie niezależne. Oznacza to, że mogą występować oddzielnie, w różnych wysokościach i można je dowolnie modyfikować każdego miesiąca lub nawet całkiem z nich zrezygnować.
Warto zaznaczyć, że pracownik ma stały dostęp do środków gromadzonych w ramach PPK (jest to jego prywatna własność) i może je w każdej chwili wypłacić. Program jest jednak tak skonstruowany, że najkorzystniej jest to zrobić po ukończeniu 60 roku życia, unikamy wtedy możliwych strat, w tym m.in. wpłat państwowych. W końcu jego celem jest zbudowanie kapitału na emeryturę. Dodatkowo należy wspomnieć, że pieniądze zaoszczędzone w ramach PPK podlegają dziedziczeniu.
Jakie są obowiązki pracodawcy?
Podmiot zatrudniający chociażby jedną osobę ma obowiązek podpisania dwóch następujących umów:
- umowy o zarządzanie PPK z instytucją finansową
- umowy o prowadzenie PPK – w imieniu i na rzecz zatrudnionego.
PPK dla pracodawcy jest obowiązkowe, chyba, że pracodawca ma już utworzone PPE (Pracownicze Programy Emerytalne), do którego przystąpiło minimum 25% pracowników, a wpłaty wynoszą minimum 3,5% wynagrodzenia.
Jedynym przypadkiem zwolnienia z tego obowiązku jest przedsiębiorca posiadający status mikroprzedsiębiorcy (w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców), ale tylko i wyłącznie pod warunkiem, że wszyscy jego pracownicy złożą deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. W momencie kiedy taki przedsiębiorca zatrudni nowego pracownika, który by chciał do PPK przystąpić lub gdyby którykolwiek z jego obecnych pracowników zmienił zdanie i jednak chciał przystąpić do PPK, ostatecznie będzie on zmuszony je utworzyć i podpisać wyżej wymienione umowy. Termin zgłoszenia pracownika do PPK upływa 10-ego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynęło 90 dni jego zatrudnienia (3 miesiące).
Wyboru instytucji finansowej, która będzie zarządzała PPK pracodawca dokonuje w porozumieniu z reprezentacją pracowników lub organizacją związkową, jeśli taka jest utworzona w firmie. Instytucje te muszą spełniać określone wymogi, by zostały dopuszczone do zarządzania środkami gromadzonymi w PPK, a nadzór nad ich pracą sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Ryzyko inwestycyjne jest jednak po stronie uczestnika PPK, a pracodawca jest podmiotem odpowiedzialnym za prawidłowe prowadzenie PPK, w tym terminowe przekazywanie wpłat do instytucji finansowej i prowadzenie odpowiedniej dokumentacji.
Jedną z podstawowych powinności pracodawcy względem pracownika w zakresie PPK jest również obowiązek informacyjny. Zasady i warunki uczestnictwa w PPK powinny być dla pracowników jasne i przejrzyste. Pracodawca ma pełną dowolność w wyborze sposobu przekazywania informacji pracownikom, może zorganizować szkolenie na ten temat lub przekazać pracownikom ulotki czy broszury informacyjne. Co najważniejsze, informacje należy przekazywać w taki sposób, aby nie zostać posądzonym o nakłanianie pracowników do rezygnacji z PPK.
Podsumowując, w praktyce wszystkie formalności w zakresie PPK leżą po stronie pracodawcy, zaś sam pracownik musi wyłącznie podjąć decyzję, czy chce do tego programu przystąpić. Niedopełnienie obowiązków związanych z PPK podlega karze grzywny w wysokości od 1 000 zł do 1 000 000 zł, a organem właściwym do kontroli podmiotów zatrudniających w tym zakresie jest Państwowa Inspekcja Pracy.