Umowa o dzieło oraz umowa zlecenia to dwie najczęściej wykorzystywane formy cywilnoprawnego zatrudnienia w Polsce. Mimo że obie nie są regulowane przez Kodeks Pracy, a przez Kodeks Cywilny, różnią się istotnie pod względem rozliczeń składkowych i podatkowych. Poniżej przedstawiono kluczowe różnice w zakresie rozliczania tych umów.
Na wstępie krótka charakterystyka obydwu rodzajów umów (więcej w odrębnym opracowaniu https://provento.pl/umowa-zlecenia-vs-umowa-o-dzielo-jakie-sa-roznice-2024/):
- Umowa o dzieło – umowa rezultatu. Wykonawca zobowiązuje się do wykonania konkretnego dzieła (np. stworzenie strony internetowej, wykonanie projektu graficznego). Liczy się końcowy efekt pracy.
- Umowa zlecenia – umowa starannego działania. Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonych czynności (np. prowadzenie zajęć, obsługa klienta), niekoniecznie z gwarancją rezultatu.
Obydwa rodzaje umów różnią się znacznie w zakresie rozliczania podatkowo – składkowego:
- Umowa o dzieło co do zasady nie podlega składkom ZUS. Od stycznia 2021 roku musi być zgłaszana do ZUS (formularz RUD), w formie informacji. Nie skutkuje to jednak naliczaniem składek.
Wyjątek: Jeśli dzieło jest zawierane z własnym pracodawcą lub wykonywane na jego rzecz – wtedy składki ZUS są obowiązkowe.
- Umowa zlecenia zazwyczaj podlega obowiązkowym składkom ZUS (emerytalna, rentowa, wypadkowa, zdrowotna, a składka chorobowa jest dobrowolna. Obowiązek zgłoszenia i opłacania składek spoczywa na zleceniodawcy.
Składek ZUS z tytułu umowy zlecenia można uniknąć jedynie w wyjątkowych sytuacjach:
1. Student/uczeń do 26. r. ż.– nie ma obowiązku opłacania składek i zgłaszania umowy do ZUS, jeśli osoba świadcząca pracę na podstawie umowy zlecenia ma status ucznia lub studenta i nie ukończyła jeszcze 26 lat.
2. Osoba objęta obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu – zleceniobiorca może być zwolniony z ubezpieczeń z tytułu umowy – zlecenia, jeśli posiada inny tytuł do ubezpieczenia społecznego, np.: jest pracownikiem zatrudnionym na umowę o pracę u innego pracodawcy (z wynagrodzeniem co najmniej minimalnym), czy też prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i opłaca z tego tytułu pełne składki (nie korzysta z ulgi na start, preferencyjnych składek ZUS czy małego ZUS plus). Umowa zlecenia w takich przypadkach nie podlega ubezpieczeniom społecznym, obowiązkowe jest dla niej ubezpieczenie zdrowotne.
3. Kilka umów zlecenia w jednym czasie – jeśli dana osoba wykonuje więcej niż jedną umowę zlecenia w danym miesiącu, składki ZUS mogą być naliczane tylko od jednej z nich.
Warunek: łączny przychód z tych umów przekracza minimalne wynagrodzenie brutto, a od jednej z nich odprowadzane są pełne składki społeczne. Pozostałe umowy są zwolnione z obowiązkowych składek społecznych, ale nadal podlegają składce zdrowotnej.
4. Zleceniobiorca posiada prawo do zasiłku macierzyńskiego lub chorobowego (z innego tytułu), a dodatkowo zawiera umowę zlecenia – nie podlega wówczas obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej umowy, ale nadal obowiązkowe jest dla niej ubezpieczenie zdrowotne.
5. Umowa zlecenia zawarta z osobą zagraniczną (bez rezydencji) – w przypadku osób nieposiadających miejsca zamieszkania w Polsce umowa zlecenia może nie podlegać składkom ZUS, jeśli taka osoba nie ma rezydencji podatkowej w Polsce i nie jest objęta polskim systemem ubezpieczeń społecznych. Każdy przypadek powinien być jednak analizowany indywidualnie, w kontekście przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Zarówno w przypadku umowy o dzieło, jak i umowy zlecenia należy zastosować zaliczkę na podatek dochodowy, co do zasady w wysokości 12%.
- Umowa o dzieło: możliwe jest zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodu, jeśli dzieło ma charakter autorski (więcej na temat 50% KUP – w odrębnym opracowaniu (https://provento.pl/kiedy-mozna-zastosowac-podwyzszone-autorskie-koszty-uzyskania-przychodu-50/).
- Umowa zlecenia: standardowe 20% koszty uzyskania przychodu.
Wybór między umową o dzieło a umową zlecenia zależy przede wszystkim od charakteru pracy oraz oczekiwań obu stron. Z perspektywy rozliczeń, umowa o dzieło jest korzystniejsza finansowo, ale nie zapewnia ochrony ubezpieczeniowej. Umowa zlecenia, mimo wyższych kosztów, oferuje większe bezpieczeństwo socjalne.
Warto każdorazowo analizować sytuację indywidualnie, mając na uwadze nie tylko krótkoterminowe obniżenie kosztów, ale też przepisy prawa i cel współpracy.